خیال و ذوق و زیبایی در آرای امام محمد غزالی

کتاب خیال و ذوق زیبایی در آرای امام محمد غزالی در دو بخش به نگارش درآمده است. بخش نخست کتاب در احوال و آثار محمد غزالی است که چهار فصل را شامل می‌شود. در فصل نخست کتاب به «غزالی و آثارش» پرداخته شده است. در فصل دوم به «حقیقت غزالی به روایت خویش در المنقذ من الضلال (از شک تا یقین)» پرداخته شده است. فصل سوم کتاب «آشنایی با دو کتاب احیاءالعلوم و کیمیای سعادت» است و آخرین فصلِ بخش نخست به «امام محمد غزالی و شیخ شهاب‌الدین سهروردی (پیدایش و تکوین حکمت مبتنی بر نور)» اختصاص دارد. در بخش دوم این کتاب نیز که مشتمل بر یک مقدمه و پنج فصل است، درباره حکمت هنر و زیبایی در آرای امام محمد غزالی می‌خوانید. «غزالی، خیال و تخیل»، «جمال و زیبایی از منظر غزالی»، «قوه ذوق در آرای امام محمد غزالی و ایمانوئل کانت»، «غزالی، سماع و موسیقی»، و «غزالی و تمثیل معماری در تبیین آفرینش عالم»، به‌ترتیب مباحثی‌اند که در پنج فصل این بخش بررسی شده‌اند. امام محمد غزالي بدون ترديد يكي از بزرگ‌ترين متفكران جهان اسلام است كه به‌رغم اشتهارش به فلسفه‌ستيزي و تهافتِ فلاسفه، در احياي راستين انديشه‌هاي اسلامي و نيز انس عقل و دل يا شريعت و تصوفْ نقشي بي‌نظير و بي‌بديل دارد. از جمله اختصاصات آرا و نظرات غزالي و كاركردهاي فلسفة هنري آثار او نگاشتن بابي مستقل و وسيع در باب موسيقي، هم در احياءالعلوم و هم در كيمياي سعادت، ارائۀ تأملات بسيار غني و عميق دربارۀ جمال و زيبايي در احياءالعلوم، تبیین لطايفي در كاركرد قوۀ خيال و كاركردهاي عظيم هنري آن، ارائۀ تحليل قَدَري از قوه ذوق (كه چند قرن بعد مشابه آن را ايمانوئل كانت بيان کرد) و مهم‌تر استناد به مثال‌هاي هنري چون نقاشي چينيان و روميان است. قصد نگارنده در خیال و ذوق و زیبایی در آرای امام محمد غزالی، تأمل بر آراي عميق و تأثيرگذار او در احياءالعلوم، كيمياي سعادت، مشكوةالانوار و برخي آثار ديگر او چون مقصد الاسني في شرح اسماء الحسني دربارة هنر (فن)، زيبايي، خيال و به‌ويژه ذوق است كه همه از بنيادهاي اصلي فلسفة هنر و زيبايي‌شناسي محسوب مي‌شوند.