خوشنویسی اسلامی

شاید برای ما که در دل این فرهنگ زیسته ایم، درکِ پیوستگیِ تمامی اجزاء حیات تاریخی مان با خوشنویسی کاملاً مقدور نباشد. طی یکصد سال اخیر حجم حیرت انگیزی از تحقیقات دانشگاهی و موشکافانه دربارۀ ابعاد و لایه های گونه گون خطوط اسلامی در جهان غرب انجام پذیرفته است. در این مدت هر یک یا هر گروهی از پژوهشگران کوشیده اند از منظری خاص به این هنر نزدیک شوند و پیوستگی اش را با دیگر اجزاء تمدن اسلامی به نمایش بگذارند. گروهی آن را از منظر قرآن پژوهی و تاریخ و تفسیر قرآن یا علم القرائات دیده اند، گروهی دیگر نگاه باستان شناسانه یا کهن خط شناسانه به آن افکنده اند، برخی آن را از دریچۀ نسخه شناسانه یا بررسی مواد و مصالح نگریسته اند، و بعضی دیگر پیوندهای آن را با ادبیات یا عرفان و تصوّف وارسی کرده اند. کسانی دیگر پژوهشگر جریان های معاصر در خوشنویسی اسلامی بوده اند. روشن است که تنها با کنار هم چیدن همۀ این زوایا می توان به تصویری کامل و همه جانبه از خوشنویسی در متن تمدن اسلامی دست یافت. و همنشینی همۀ این زوایا حدود یک دهۀ پیش در کتابی رخ نموده که ترجمۀ فارسی آن اکنون پیش روی ماست.